کوک سه تار | آموزش کوک کردن سه تار با تیونر و گوش

کوک کردن سه تار از اولین نکاتی است که نوازندگان و هنرجویان سه تار از ابتدا باید آنرا یاد بگیرند برای نواختن موسیقی ایرانی دستگاه های مختلفی وجود دارد که هر کدام شیوه ها و حالت های مخصوص به خود دارند و با کوک های مختلف نواخته می شوند. یادگیری کوک کردن به روش آسان به هنر جویان مبتدی کمک میکند تا ساز خود را کوک کنند تا برای نواختن و تمرین کردن آماده شوند. تا زمانی که ساز به درستی کوک نشده باشد نواختن امکان پذیر نمی شود. در این مطلب به معرفی کوک های پایه ایی سه تار که برای نواختن تمرین های اولیه در شروع کار لازم است و نحوه کوک کردن سه تار به روشی ساده که هنرجویان تازه کار بتوانند سریع از آن استفاده کنند می پردازیم.

معرفی کوک سه تار

کوک کردن سه تار یعنی تنظیم سیم ها در فرکانس مشخص به طوری که فاصله فرکانس سیم ها با هم صدای مطلوبی را در سه تار ایجاد کند و دقیقا روی نت های مورد نظر ما تنظیم شود. زمانی که سیم ها تنظیم شوند ساز کوک شده است. تنطیم فرکانس سیم ها با میزان سفتی سیم انجام می شود هرچه سیم بیشتر کشیده و سفت تر شود فرکانس آن بالاتر می رود. برای این کار از گوشی های سه تار که در بالای دسته سه تار قرار گرفته و سیم ها به آن بسته می شوند استفاده میکنیم. هر سیم به یک گوشی و دور بخش استوانه ایی گوشی بسته می شود به طوری که با چرخاندن گوشی می توان میزان سفتی سیم را تنظیم کرد تا به کوک مورد نظر رسید. دستگاهی که با آن فرکانس صدا را مشخص می کنند تیونر نام دارد که به معرفی آن می پردازیم.

معرفی تیونر

تیونر شکل جدید و پیشرفته دستگاه دیاپازون است. و یک وسیله الکتریکی است که دارای میکروفن برای دریافت صدا است. تیونر پس از دریافت صدا با توجه به فرکانسی که برای آن مشخص کرده ایم نت صدای ایجاد شده را به ما میدهد. فرکانس استاندارد برای کوک کردن 440 هرتز است این فرکانس میتواند کم و زیاد شود و هر چه فرکانس دستگاه را زیاد تر کنیم کوک ساز بالاتر و صای ساز زیر تر و هر چه کمتر کنیم کوک ساز پایین و صدای ساز بم تر می شود. ساز کوک سه تار را معمولا پایین تر از حالت معمولی کوک می کنند.

آموزش کوک کردن سه تار با تیونر

برای کوک کردن سه تار میتوان از دستگاه تیونر به راحتی استفاده کرد. کوک پایه ایی و اولیه در سه تار که هنرجویان مبتدی باید ساز خود را در همین کوک قرار دهند به ترتیب از سیم پایین به بالا نت های دو سل دو دو است که نت دو در سیم چهارم یک اکتاو بم تر از نت د در سیم اول است. مراحل کوک کردن سه تار با تیونر به صورت زیر است:
1- دکمه پاور تیونر را چند ثانیه نگه دارید تا روشن شود
2- دستگاه پس از روشن شدن به صورت پیش فرض روی حالت تیونر قرار دارد اما اگر روی حالت مترونم قرار داشت با زدن دکمه آن را روی حالت تیونر قرار دهید.
3- با استفاده از دکمه هایی که به شکل فلش بالا و پایین و یا چپ و راست است میتوانید فرکانس دستکاه را تغییر دهید. فرکانس را روی 440 هرتز قرار دهید.
4- در تیونر هر نت موسیقی با یک حرف انگلیسی مشخص میشود که نت دو= C ر= ِD می=ٍE فا =F سل= G لا= A سی=B نشان داده می شود. دستگاه را نزدیک ساز قرار داده و روی سیم ها مضراب بزنید تا نت را نشان دهد
5- سیم اول به به صورت دست باز بزنید و با استفاده از گوشی سیم اول را تنظیم کنید تا روی نت دو(C) تنظیم شود. دقت کنید نت ها دو تا سی به ترتیب هستند و اگر سیم اول نت نت های بهم از دو مانند سی لا و سل بود باید گوشی را در جهت سفت شدن سیم به آرامی بچرخانید تا به نت دو(C) برسد.
6- پس از تنظیم شدن صدا روی هر نت چراغ تیونر سبز میشود. برای بقیه سیم ها هم همین کار را انجام دهید تا تا ساز کوک شود. سیم دوم از پایین (سیم زرد) را روی نت سل(G)، سیم سوم روی نت دو(C) دقیقا هم کوک با سیم اول و سیم چهارم(سیم بم) روی نت دو(C) یک اکتاو بم تراز سیم اول کوک می شود
7- برای اینکه بفهمید یک سیم اول و چهارم یک اکتاو بم تر هستند به عدد قرار گرفته کنار علامت نت توجه کنید به این صورت که برای سیم اول عدد 4 کنار علامت نت به صورت 4c و برای سیم چهام 3c نشان داده شود.

تنظیم کوک سه تار در فرانس های بم تر

معمولا کوک سه تار را پایین تر از 440 قرار میدهند. این کار برای نوازنده های مبتدی نیز مفید است چون نرم تر شدن سیم ها باعث راحت تر شدن نوازندگی و انگشت گذاری روی سیم می شود. برای پاین تر آوردن کوک باید به اندازه فاصله استاندارد مثلا نیم پرده یا یک پرده کوک ساز را بم تر کنیم.
فاصله یک پرده: فاصله بین دو نت پشت سر هم را یک پرده می گویند مثلا فاصله بین یک نت سل اصلی با نت لا اصلی یک پرده است یعنی اگر از نت سل به نت لا برویم صدا یک پرده بالاتر یا زیر تر شده است. و زمانی که گفته می شود یک پرده بم تر شود ینی به اندازه یک فاصله کامل بین دو نت پشت سر هم به سمت بم شدن برویم.
فاصله نیم پرده: اگر به اندازه نصف فاصله کامل دو نت پشت سر صدا بم تر یا زیر تر شود به این فاصله نیم پرده گفته می شود. ینی اگر از نت سل به اندازه نصف فاصله به سمت لا برویم نیم پرده بالاتر رفته ایم که به این نت سل دی یز گفته می شود و اگر نیم پرده به سمت بم بیاییم سل بمل (فا دیز) گفته می شود.
نکته مهم: بین نتهای سی و دو همچنین نت های می و فا نیم پرده فاصله است و فاصله کامل حساب نمی شود.
برای کوک کردن سه تار در حالت بم تر از معمولی فرکانس تیونر را همان 440 قرار می دهیم و به جای نت های قبلی فاصله های بم تر آن را کوک می کنیم.
برای نیم پرده بم تر کوک کردن نت ها به ترتیب سیم اول نت سی(B)، سیم دوم فا دی یز(F#) یا همان سل بمل (gb) سیم سوم سی(B) و سیم چهارم سی(B) که یک اکتاو بم تراز سیم اول است کوک می کنیم.

مطالب مرتبط: راهنمای خرید سه تار

برای کوک کردن سه تار یک پرده پایین از حالت معمولی سیم اول را سی بمل(Bb) سیم دوم فا(F) سیم سوم سی بمل و سیم چهارم سی بمل یک اکتاو بم تر کوک می شود.

نحوه مشخص کردن نت های ربع پرده با تیونر

اکثر تیونر ها نت های ربع پرده کرن و سری را نمایش نمی دهند و فقط نت های اصلی و نیم پرده ها(بمل و دی یز) را نشان می دهند. یک درجه مانند عقربه روی تیونر وجود دارد که از -50 در سمت چپ شروع می شود و در وسط عقربه به صفر میرد و در سمت راست به 50 می رسد این عدد میزان فاصله با نت مورد نظر را نشان میدهد و در صورتی که برای یک نت روی صفر(وسط) باشد یعنی دقیقا روی همان نت تنظیم شده است. برای مشخص کردن نت های ربع پرده به روش زیر عمل می کنیم:
نت های کرن: برای تشخیص نت های کرن با تیونر در صورتی که نت بمل نشان داده شود و عقربه سمت راست روی عدد 50 باشد یعنی نت کرن است و همچنین اگر نت الی آن روی -50 باشد کرن است. مثلا برای تنظیم کردن نت لا کرن نت لا بمل روی عد 50 باشد و یا نت لا اصلی روی -50 باشد یعنی لا کرن است.

کوک کردن با اپلیکیشن موبایل

اپلیکیشین هایی برای موبایل و وجود که دقیقا کار دستگاه تیونر را انجام می دهند با دانلود اپلیکیشن مناسب نیازی به خرید دستگاه تیونر ندارید. اپلیکیشن را نصب کنید. پس از باز کردن برنامه دقیقا مانند تیونر می توانید ساز خود را کوک کنید.

لینک دانلود اپلیکیشن تیونر برای اندروید

لینک دانلود تیونر برای ios

کوک کردن سه تار با گوش بدون تیونر

سه تار را بدون استفاده از تیونر و با گوش نیز می توان کوک کرد. این روش برای نوازندگانی است که آشنایی بیشتری با سه تار دارند و مدتی نوازندگی کردند. کوک کردن سه تار با گوش باعث تقویت گوش شما برای تشخیص نت ها و صدای ساز می شود به همین دلیل تمام نوازندگان حرفه ایی معمولا ساز خود را با گوش کوک می کنند. در این بخش نحوه کوک کردن سه تار با گوش برای تمام سیم ها را آموزش می دهیم.

کوک کردن سیم اول

با توجه به اینکه در این روش از تیونر استفاده نمی شود سیم اول را باید با استفاده از گوش در حالتی تنظیم کنید که صدادهی مناسب برای شما داشته باشد. تشخیص مناسب بودن کوک سیم اول بستگی به میزان قدرت و آشنایی گوش شما با صدای سیم اول تنظیم می شود یعنی به صورت گوشی کوک سیم اول را در حالتی قرار دهید که صدادهی مناسب برای شما داشته باشد.
میزان بم بودن و یا زیر بودن کوک سیم اول بستگی به انتخاب و علاقه شما هم می تواند باشد اگر تمرین یا آهنگی که قرار است اجرا کنید با بم تر بودن کوک ساز صدا دهی بهتری دارد می توانید سیم را بم تر کوک کنید و در صورت تمایل کوک را زیرتر بگیرید.

کوک کردن سیم دوم سه تار با گوش

برای اینکه سیم دوم سه تار را روی نت سل کوک کنیم باید از پرده نت دو روی سیم دوم استفاده کنیم. پرده ششم روی سیم دوم سه تار نت دو است. بنابرین سیم سل باید طوری تنظیم شود که صدای پرده ششم آن دقیقا هم کوک با سیم اول باشد.

سیم سوم
کوک سیم سوم درحالت استاندارد دقیقا با کوک سیم اول یکی است بنابرین با نواختن سیم اول، سیم سوم را جوری کوک کنید که دقیقا هم صدا با سیم اول باشد.
برای سایر کوک های سه تار نیز کافیست نتی که سیم سوم را می خواهید کوک کنید را روی پرده های سیم اول پیدا کنید و سیم سوم را طبق آن کوک کنید مثلا برای کوک ر پرده دوم سیم اول نت ر است و باید سیم سوم با این پرده هم کوک شود.
سیم چهارم
سیم چهارم یا سیم بم با کمی چرخش گوشی کوک می شود و نیازی به چرخاندن زیاد گوشی ندارد. سیم چهارم یک اکتاو بم تر از سیم سوم و همان نت کوک می شود.